Beslissende vergaderingen: Het begin van Nederland

De Eerste Vrije Statenvergadering van 19 tot en met 23 juli 1572 in Dordrecht vormde het roerige begin van het Nederland dat we nu kennen.

De 80 jarige oorlog tegen het Spaanse Rijk was net begonnen. Onder aanvoering van Willem van Oranje groeide het verzet tegen de Spaanse overheersers. De historische meeting is beslissend geweest voor toekomst van Nederland.

Achtergrond

In het jaar 1555 werd de Spaanse Filips II de heer der Nederlanden. Een echt warme band had hij niet met de Nederlanden, hij verfoeide de vrijmoedigheid en ongedwongenheid van de bewoners. Ondanks dat hij beloofde de rechten van Holland te respecteren kwam hij daar later toch op terug en onderdrukte de vrijheid van godsdienst.

Ook de privileges van de Hollanders op het gebied van regering, rechtspraak en belasting beperkte hij. De Nederlanders verzetten zich. En één man, die Filips nota bene zelf had aangesteld als stadhouder voor Holland, Zeeland en Utrecht, ontpopte zich als aanvoerder van de opstandelingen: Willem van Nassau, Prins van Oranje.

De geheime vergadering van Willem van Oranje

Voor Willem van Oranje werd het te gevaarlijk om in Nederland te blijven. Hij vluchtte naar Duitsland. Zijn rol als stadhouder werd opgevolgd door Maximiliaan van Hénin-Liétard, graaf van Boussu. Om de onrust het hoofd te bieden riep die een spoedvergadering bijeen in Den Haag, dat nog trouw was aan de Spanjaarden.

Willem van Oranje vond dat hij nog altijd de rechtmatige stadhouder was. Hij nam tegelijkertijd het initiatief tot een alternatieve en geheime vergadering in Dordrecht. Die bijeenkomst kennen we nu als de Eerste Vrije Statenvergadering.

Het Augustijnenklooster in Dordrecht nu, waar bijna 450 jaar geleden de Eerste Vrije Statenvergadering werd gehouden

De deelnemers aan de meeting waren edelen, burgemeesters en schepenen uit twaalf Hollandse steden waaronder Dordrecht, Gouda, Haarlem, Leiden, Alkmaar en Gorinchem.

Ook Willem van der Marck, heer van Lumey, was er. Met zijn Watergeuzen veroverde hij eerder dat jaar Den Briel op de Spanjaarden. “Op 1 april verloor Alva ‘zijn bril’”, is nog steeds een gevleugelde uitspraak..

Willem van Oranje was trouwens niet zelf bij de meeting aanwezig. Hij stuurde Filips van Marnix van Sint-Aldegonde als zijn afgezant.

Vergaderlocatie

De vergadering vond plaats in de eetzaal van het Augustijnenklooster in Dordrecht. Dit klooster werd gesticht in 1275 en kende een rijke geschiedenis van functies, fatale branden, overstromingen en herbouwingen.

Tijdens de beslissende meeting van Willem van Oranje en zijn mede-opstanders, was het klooster net gerenoveerd en had keizer Karel V een glas in lood raam geschonken. Het klooster lag op een strategische plek in Dordrecht, omringd door het water van de oude Maas en de stadsmuur en –gracht.

Op de bres voor onafhankelijkheid

Tijdens het overleg besloten de deelnemers aan de vergadering Willem van Oranje te steunen. Ze zouden hem financieren en de opstand organiseren. Een grote beslissing want daarmee kreeg het verzet tegen Spanje voor het eerst een politiek karakter.

Het resultaat was dat op 26 juli 1581 werd Filips II afgezet als heerser van de Nederlanden. Het “Plakkaat van Verlatighe” dat toen werd opgesteld wordt gezien als de officiële onafhankelijkheidsverklaring van een autonoom Nederland.

Meer beslissende vergaderingen in het Augustijnenklooster

Het klooster waar Willem van Oranje zijn mede-opstanders bijeen riep, bleef een rol spelen in de vorming van Nederland. Zo had Willem van Oranje er zijn residentie. En in 1648 vormde de kerk het decor voor de vredesonderhandelingen tussen Staatse en Spaanse ambassadeurs. Deze onderhandelingen betekenden het einde van de 80-jarige oorlog.

Ook nu nog zijn de belangrijke gebeurtenissen zichtbaar in het klooster. De twaalf steden die bijeenkwamen tijdens de beslissende vergadering van 1572 zijn nu te zien in de ramen van de eetzaal, precies op de plek waar de meeting destijds is gehouden.

In de serie “Beslissende vergaderingen” nemen we iedere maand een meeting onder de loep die beslissend was voor de toekomst van de wereld. 

Meer beslissende vergaderingen? Lees hier over de ontmoeting van The Million Dollar Quartet